Je ben een gemeente en je wilt wat. Niet zomaar wat, maar heel wat, namelijk van het  gas af, uiterlijk in 2050.

Je gaat als bestuur en ambtelijke organisatie daarom voortvarend te werk. In het bedrijfsleven zouden ze dat een ‘top down’ benadering noemen. Lekker snel, weinig gepolder, gewoon aanwijzen. Nu werkt dat goed in een crisissituatie. Iedereen accepteert het als een brandweercommandant bij het blussen orders brult. Je rent, je doet wat je gezegd wordt. Die fik moet geblust, geen tijd voor overleg.

Maar buiten een dergelijke crisis wekt die top down benadering louter irritatie en weerstand op, zeker bij volwassenen die in staat zijn om na te denken en ook in staat zijn voor hun belangen op te komen.

Dus als de gemeente Amsterdam een bericht op de site plaatst onder de kop ‘Aardgasvrij wonen in de Van der Pekbuurt’ en Het Parool dat oppikt en daarover schrijft in de krant, tja, dan komt er irritatie en weerstand bij buurtbewoners, vooral bij particuliere huiseigenaren die denken: “Oh ja? Hoezo? Heb jij mij wat gevraagd? En het is g…. mijn eigen woning! Zal ik het je sterker vertellen: jij bent verplicht om mij gas te leveren! Zo staat het in de wet. Dus donder op met je mooie praatjes en laat me met rust.”

Tja, Amsterdammers zijn nou eenmaal niet de makkelijkste…maar dat is te makkelijk. We moeten eigenlijk constateren dat de gemeente Amsterdam een steek heeft laten vallen bij de aanpak. Wij hebben er al eerder over geschreven: wijken ‘aanwijzen’ is vragen om ellende. Zeker gezien de complexiteit van het vraagstuk. Want het is helemaal niet zo makkelijk om een hele wijk van het gas af te krijgen, zeker gezien de bestaande wettelijke verplichting dat iedereen een gasaansluiting moet kunnen hebben. De gemeente had om te beginnen niet vanaf de tekentafel een wijk moeten aanwijzen. Wat men wel had kunnen doen was een shortlist opstellen van wijken waarvan men dacht dat die geschikt zouden zijn om als pilot in het transitietraject te dienen. Vervolgens had men de wijk in moeten gaan om de dialoog met verschillende doelgroepen aan te gaan. Denk aan ondernemers, particuliere huiseigenaren, huurders en dergelijke. Daarmee had men een volwassen houding aangenomen en de burgers ook volwassen benaderd. De uitkomst zal langer op zich laten wachten (het is nu eenmaal veel makkelijker om een aanwijzing op te stellen dan om consensus te bereiken), maar zou de noodzakelijke innovatie waarschijnlijk (veel) minder in de weg staan. Nu haalt men 2050 niet om van het gas af te komen, daar kun je een fles wijn op zetten.

Als meerdere gemeenten het slechte voorbeeld van Amsterdam volgen dan gaat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) die o.a. toeziet op een correcte naleving van de Gaswet, het nog druk krijgen met de stroom van klachten die zij te verwerken krijgen. Met name ondernemers en particuliere huiseigenaren zullen refereren aan de verplichting van energiebedrijven gas te leveren aan iedereen die daarom vraagt. Uw klanten moeten daarop kunnen vertrouwen, zo stelt ACM dat zelf. En daar zullen velen zich op beroepen als zij zich in het nauw gedreven voelen. En dat zou zonde zijn.

À propos, het motto van de gemeente Amsterdam is Heldhaftig, Vastberaden en Barmhartig. Als de gemeente die kernwaarden nog steeds serieus neemt kunnen ze het tij nog keren. Ze zullen heldhaftig zijn als ze hun aanpak drastisch durven bij te stellen. Hun vastberadenheid zal tot uiting komen in het blijven najagen van het doel ‘in 2050 van het gas af’. En tenslotte kan barmhartigheid blijken uit de steun die zij hun inwoners geven tijdens deze omvangrijke transitie die iedereen tijd, inzet en geld zal kosten.