Gemeenten verschillen in aanpak van (sociale) problemen. Dat is niet zo gek, want de onderliggende – vaak ook onuitgesproken – kernwaarden verschillen. Drie voorbeelden om dit duidelijk te maken.
Wie gezag (en de gehoorzaamheid daaraan) als kernwaarde hanteert, zal vooral vertrouwen op systemen van straffen en belonen. Of, zoals sommigen zullen (kunnen) zeggen: het aanmoedigen van verklikken. De burgemeester van het Belgische dorpje Brakel vertrouwt hierop. Waarom? Hij is het zat dat mensen (de jeugd?) in zijn gemeente van alles en nog wat vernielen. Dus looft hij een beloning uit als iemand klikt. Een festivalkaartje…want daar is de jeugd natuurlijk vatbaar voor. Lap jij iemand erbij dan kun je zelf gratis naar een festival. Het verhaal is opgetekend in de Volkskrant
Kan het ook anders? Ja. Jongeren in Wijk bij Duurstede konden tijdens de jaarwisseling 2017/2018 kiezen: richten ze voor duizenden euro’s aan vuurwerkschade aan of gebruiken ze dit geld in het nieuwe jaar voor het opknappen van de skatebaan? Ze hoeven niemand te verlinken of te verraden. Er wordt gewoon een optelsommetje gemaakt door de gemeente: meer schade staat gelijk aan minder ‘uitkering’. Kies zelf maar.
In 2017 liep de schade van gemeente-eigendommen op tot 13.000 euro, en dat zinde wethouder Hans Marchal niet. Hij bedacht een plan: als de schade onder de 10.000 euro zou blijven, kreeg de jeugd een bedrag dat ze mochten besteden aan jongerenvoorzieningen. Het geld komt uit een potje dat de gemeente sowieso al had gereserveerd voor vuurwerkschade. En wat blijkt? De jongeren uit de Utrechtse gemeente Wijk bij Duurstede zijn braaf geweest met oud en nieuw en mogen daarom 8.440 euro uitgeven aan jongerenvoorzieningen. Ze hebben tijdens de jaarwisseling namelijk maar voor 2.560 euro aan vuurwerkschade aangericht. Twee afvalbakken, twee hondenpoepbakken, een schrikhek en zeven verkeersborden zijn vernield.
In overleg met de jongeren is een deel van het geld in elk geval besteed aan het opknappen van de plaatselijke skatebaan.
Een ander voorbeeld dat we ontlenen aan de Toekomstgids Brabantse Gemeenten, gepubliceerd net voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Het gaat over Woensel-West in Eindhoven dat een plan lanceert onder de noemer ‘Inplaatsers, huurders waar de wijk iets aan heeft!’. Woensel-West is een sterke, gezellige volkswijk, met helaas ook een aantal serieuze problemen Om te voorkomen dat de sociaalmaatschappelijke problemen zich verder blijven opstapelen, is in deze wijk de vrije verhuur van vrijkomende woningen stopgezet. Alleen huurders die een positieve bijdrage willen leveren aan het publieke belang van de wijk, komen (na een intakegesprek) in aanmerking. Zoals een moeder zonder betaalde baan die kinderopvang wil verzorgen. Of een student die computerles wil geven. Of een wijkgenoot die startende allochtone ondernemers wil begeleiden. Taalles, voorlezen, sportactiviteiten organiseren, huiswerkbegeleiding: álle hulp is welkom en wordt gezien als bijdrage aan een sterker Woensel-West.
Het plan ‘Inplaatsers, huurders waar de wijk iets aan heeft!’ is ontstaan vanuit de woningcorporatie, de gemeente en bewoners zelf. Een bijbehorend project is de Knutselexpeditie, waarbij kinderen elke woensdagmiddag ontdekken hoe creatief en fantasierijk ze zijn.
Hoewel totaal verschillend, zijn de voorbeelden uit Wijk bij Duurstede en Woensel West uitingen van verbondenheid. Het zijn pogingen van de gemeenten te komen tot constructieve oplossingen vanuit deze kernwaarde. Waarschijnlijk zijn deze op den duur ook effectiever, maar dat zal de tijd leren.